Επιστήμονες και ειδικοί τονίζουν ότι «Τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού είναι χρόνος εξαιρετικών δυνατοτήτων. Ωστόσο, αυτές οι δυνατότητες μπορούν να χαθούν εάν οι γονείς συνδέονται με χαλαρούς δεσμούς με τα παιδιά ή εάν οι εμπειρίες παιγνιδιού και γνώσης προσφερθούν μέσα σε ένα «στενό» πλαίσιο δράσης ακατάλληλο για την εξέλιξή τους».
Η ποιότητα του χρόνου που αφιερώνει ο γονέας στο παιδί από το πρώτο κιόλας λεπτό της ζωής του. Τεράστια σημασία στην οικοδόμηση υγιούς προσωπικότητας,
Δημιουργικός και ποιοτικός, είναι ο χρόνος κατά τον οποίο οι γονείς επικοινωνούν με όλες τους τις αισθήσεις με τα παιδιά τους, μοιράζονται εμπειρίες, συνυπάρχουν κάνοντας δραστηριότητες από κοινού, ενώ παράλληλα τους δημιουργούν πολλές ευκαιρίες μάθησης.
Ευκαιρίες για να προβληματιστούν, να πειραματιστούν, να επεξεργαστούν, να παρατηρήσουν, να ανακαλύψουν, να κατανοήσουν, να βιώσουν!
Αυτός ο χρόνος αποτελεί πηγή ικανοποίησης για τα παιδιά και ταυτόχρονα συμβάλλει στην μεγιστοποίηση της ανάπτυξής τους σε όλους τους τομείς: γνωσιολογικό, ψυχοκινητικό και συναισθηματικό.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η σημαντικότητα των τομέων αυτών στην ανάπτυξη του παιδιού, θα αναφέρω τα σημαντικά που περιλαμβάνει ο καθένας από αυτούς, τα οποία θα πρέπει να προσφέρονται στην καθημερινότητα του παιδιού, ώστε να υπάρχει εξελικτική δυναμική.
Ο γνωσιολογικός τομέας
Περιλαμβάνει τη γλωσσική συγκρότηση του παιδιού, δηλαδή την καλλιέργεια της κατανόησης, της προφορικής έκφρασης, των δεξιοτήτων επικοινωνίας, των δεξιοτήτων αλφαβητισμού, των διανοητικών λειτουργιών της μνήμης, της κρίσης, της φαντασίας.
Ο συναισθηματικός τομέας
Περιλαμβάνει την καλλιέργεια της αυτονομίας και της κοινωνικοποίησης. Οι παράμετροι σύμφωνα με τη θεωρία της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι η ανάπτυξη της αυτεπίγνωσης (θετικής αυτοεικόνας), της ενσυναίσθησης (της ικανότητας να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα του άλλου και να μπαίνουν στην θέση του), της αυτορύθμισης - αυτοελέγχου, των δεξιοτήτων επικοινωνίας και την ανάπτυξη κινήτρων συμπεριφοράς.
Ο ψυχοκινητικός τομέας
Περιλαμβάνει την αδρή κινητικότητα (όπως βάδισμα, τρέξιμο, πήδημα), τον έλεγχο μεγάλων κινήσεων και τη λεπτή κινητικότητα (όπως συναρμολόγηση, κόψιμο, κούμπωμα, γράψιμο).
Για να γεμίσει η καθημερινότητα με δημιουργικά προς το παιδί βιώματα, με άξονα τις παραπάνω αναπτυξιακές αξίες, θα πρότεινα να γίνει ένας διαχωρισμός των δραστηριοτήτων της ημέρας σε δύο βασικές κατηγορίες:
1) Τις καθημερινές υποχρεώσεις και τη κάλυψη των βιολογικών αναγκών του παιδιού και
2) Τον ελεύθερο χρόνο της ημέρας
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν την αναφορά στις:
1. Καθημερινές Υποχρεώσεις - Βιολογικές ανάγκες του παιδιού
Το μαγείρεμα, το μπάνιο, η καληνύχτα / ο ύπνος, το ντύσιμο, η φροντίδα του σπιτιού, το οικογενειακό τραπέζι, το τάισμα … υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για δημιουργικό χρόνο με το παιδί!
> Για παράδειγμα στο Πλύσιμο/άπλωμα ρούχων, ετοιμασία τραπεζιού, καθαριότητα σπιτιού, συγύρισμα!
Γίνετε ομάδα με το παιδί και διασκεδάστε το! Κάντε όλα όσα πρέπει να γίνουν με παιγνιώδη τρόπο! Αφήστε το παιδί να ενεργοποιηθεί μέσα στο σπίτι και να ασχοληθεί με τις οικιακές εργασίες. Τα παιδιά λατρεύουν να βοηθάνε τους μεγάλους και να νιώθουν απαραίτητα και σημαντικά!
Η εμπειρική και συμμετοχική αυτή τους δράση συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, εφευρετικότητας, αυτονομίας, υπευθυνότητας του, στην εξερεύνηση των προσωπικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων του, και φυσικά στην απόλαυση της αξίας της προσφοράς και της προσωπικής συνεισφοράς σε μια δημιουργία.
> Η ώρα του ύπνου είναι μια αναπτυξιακά παραγωγική στιγμή που ο γονιός μπορεί να μείνει λίγο μαζί με το παιδί πριν κοιμηθεί, να του πει μια ιστορία και να επικοινωνήσει με το χάδι μαζί του. Συνήθως την ώρα αυτή τα παιδιά εξομολογούνται ότι τους έχει απασχολήσει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι κάτι που το έχουν ανάγκη για να μπορέσουν να κοιμηθούν χωρίς φόβους και άσχημα όνειρα. Χτίζεται έτσι μια τρυφερή σχέση εμπιστοσύνης και σιγουριάς.
> Το οικογενειακό τραπέζι είναι σημαντικό όχι μόνο για τις διατροφικές συνήθειες και την υγεία του, αλλά και για το χτίσιμο συναισθηματικών δεσμών και την ανάπτυξη των κοινωνικών του δεξιοτήτων.
> Σε καθημερινές απλές καταστάσεις, ζητήστε τους να ομαδοποιούν και να ταξινομούν, όπως τα μαχαιροπίρουνα στο συρτάρι, τις κάλτσες μετά την μπουγάδα.
> Όταν είναι ώρα για ψώνια… Ψωνίστε παρέα και αναγνωρίστε τα θετικά σημεία της συμπεριφοράς του. Πολλά παιδιά δεν γνωρίζουν τι καλό έχουν, διότι διαρκώς τιμωρούνται!
> Εκμεταλλευτείτε την ώρα του μπάνιου για εκμάθηση εννοιών όπως: ζεστό - κρύο, επιπλέει - βουλιάζει (με την βοήθεια παιχνιδιών στην μπανιέρα), δεξί - αριστερό (τώρα σαπουνίζουμε δεξί χέρι, αριστερό πόδι),τα μέρη του σώματος (ας πλύνουμε καλά την γάμπα, ξέπλυνε το μπράτσο σου).
Διασκεδάστε το πέταγμα του νερού και το πιτσίλισμα την ώρα του μπάνιου … έτσι κι αλλιώς θα χρειαστεί σφουγγάρισμα … ας το απολαύσετε παρέα, παρά να θυμώσετε μαζί του!
> Το μαγείρεμα, μια καθημερινή δραστηριότητα που αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία να κινητοποιήσετε όλες του τις αισθήσεις, κάνοντας το συμμέτοχο!
- Όσφρηση (τι μυρίζει;)
- Αφή (ζύμωμα, φαντασία, πειραματισμός)
- Όραση (έλιωσε η σοκολάτα; φούσκωσε το κέικ; το βούτυρο που λιώνει)
- Ακοή (το νερό της βρύσης που τρέχει, το λάδι που καίει στο τηγάνι)
- Γεύση (πειραματισμός - αλμυρό, γλυκό, πικρό, ξινό)
Παράλληλα με το μαγείρεμα εξιστορήστε του ένα παραμύθι ή μια εμπειρία του παρελθόντος… θα κάνει την συνύπαρξη περισσότερο απολαυστική!
Περνώντας τώρα στον:
2. Ο ελεύθερος χρόνος του 24ώρου
… όσος και αν είναι αυτός.
Φτιάξτε σε ένα μεγάλο χαρτόνι το πρόγραμμα της ημέρας.
Μέσα σε αυτό το πρόγραμμα προσθέστε παρέα και τις δραστηριότητες που θα γεμίσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο. Είναι η ώρα που θα περάσετε μαζί, που θα του αφιερωθείτε!
Το ρήμα “αφιερώνομαι” που χρησιμοποίησα μόλις…δηλώνει την ουσιαστικής σύνδεσης με τις επιθυμίες και ανάγκες του παιδιού, εναρμόνιση με τις ηλικιακές γνωστικές και συναισθηματικές απαιτήσεις. Δεν γίνεται λόγος λοιπόν στην χρονική διάρκεια που βρίσκομαι στον χώρο με το παιδί, αλλά στην ποιότητα της επαφής και της λεκτικής και μη επικοινωνίας που αναπτύσσεται μεταξύ γονέα και παιδιού. Μπαίνω στον κόσμο του και νιώθω τα σημαντικά που πρέπει να του προσφέρω με αγάπη, υπομονή και άνευ όρων αποδοχή! Όταν υπάρχει ποιοτική επικοινωνία, τότε και όλα τα υπόλοιπα ερεθίσματα που θα προσφερθούν στο παιδί θα αξιοποιηθούν ως ευκαιρίες επικερδούς μάθησης για την ολόπλευρη ανάπτυξη του.
> Το παιχνίδι, σε όλες του τις μορφές (μοναχικό, κοινωνικό, κινητικό, εξερευνητικό, με κανόνες, φανταστικό ή συμβολικό) είναι η πιο σημαντική αναπτυξιακή δραστηριότητα του παιδιού, με απίστευτη εξισορροπητική και ψυχοθεραπευτική δράση, η οποία θα πρέπει να πρωταγωνιστεί στον ελεύθερο χρόνο της ημέρας!
Μην χάνετε την ευκαιρία να ανταποκριθείτε στο κάλεσμα του παιδιού σας για συμμετοχική δράση στο φανταστικό ή συμβολικό του παιχνίδι!
Είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό βιωματικό εργαλείο, το οποίο συμβάλλει αφενός στη βελτίωση των σχέσεων γονέα-παιδιού, αλλά και αφετέρου στην ευκολότερη κατανόηση των κρυμμένων σκέψεων και συναισθημάτων του. Το παιδί χαλαρώνει τις άμυνες και μεταφέρεται στον φανταστικό, αλλά και στον ασυνείδητα πραγματικό εσωτερικό του κόσμο. Αν είστε διακριτικοί συνοδοιπόροι σε αυτό, μπορείτε να αντλήσετε σημαντικές πληροφορίες για τα όσα βιώνει το παιδί και αυτό είναι κάτι πραγματικά μαγευτικό και μοναδικό! Το παιδί μπαίνει σε ρόλους, αναπαράγει συμβάντα της ημέρας που του κέντρισαν το ενδιαφέρον, εκφράζει το συναίσθημα του μέσω των διαλόγων με τα παιχνίδια. Μπορεί ακόμη και να μαλώσει την αγαπημένη του κούκλα, προβάλλοντας σε αυτή μια δική του μη επιτρεπτή συμπεριφορά, λυτρώνοντας έτσι τη συσσωρευμένη του ένταση.
…Μερικές άλλες δράσεις και δραστηριότητες που μπορούν να γεμίσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο!
> Μοιραστείτε σκέψεις και συναισθήματα, διαβάζοντας μαζί του ένα βιβλίο και συζητώντας
- Τι νομίζεις θα γίνει μετά; (σταματώντας σε κάποιο σημείο της πλοκής)
- Με ποιόν από τους χαρακτήρες θα ήθελες να μοιάσεις περισσότερο και γιατί;
- Τι συνέβηκε πρώτα, ύστερα, στο τέλος της ιστορίας
- Τι θα έκανες αν ήσουν στη θέση κάποιου χαρακτήρα
- Πες μου κάτι που σου συνέβηκε που να μοιάζει με την ιστορία
> Κινητοποιήστε τη φαντασία και την εφευρετικότητα τους. Φτιάξτε δικές σας ιστορίες λέγοντας ο καθένας από μια λέξη ή φράση. Διαβάστε την αρχή μιας ιστορίας και αφήστε τα παιδιά να δώσουν το δικό τους τέλος.
> Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια που καλλιεργούν τη μνήμη, την κρίση, τη φαντασία και λεπτές κινητικές δεξιότητες.
> Παίξτε παιχνίδια με κανόνες, ώστε να μάθουν να λειτουργούν ως ομάδα.
> Παντομίμα!...είναι ένα παιχνίδι με βασικό κανόνα ότι απαγορεύεται η χρήση της ομιλίας. Έτσι τους δίνεται η ευκαιρία να εξασκήσουν τις κινητικές και σωματικές τους ικανότητες, να ενεργοποιήσουν την φαντασία τους και να βρουν εναλλακτικούς δημιουργικούς τρόπους έκφρασης.
> Παρακολουθείστε μαζί τα παιδικά προγράμματα στην τηλεόραση και σχολιάστε τα αρνητικά των χαρακτήρων, ώστε ο ρόλος σας να είναι καθαρτικός και να αμβλύνετε τις αρνητικές επιδράσεις αρνητικών προτύπων πάνω στην παιδική ψυχή.
> Συν-δημιουργείστε και πειραματιστείτε με πηλό, φτιάξτε αυτόχειρες δημιουργίες, ζωγραφίστε αυθόρμητα συνεχίζοντας ο ένας την χρωματιστή γραμμή του άλλου δημιουργώντας κάτι δικό σας.
> Ενεργοποιείστε όλες σας τις αισθήσεις. Ακούστε μουσική και χορέψτε αυθόρμητα ή με ρυθμό, γυμναστείτε παρέα και τραγουδήστε.
Μη ξεχνάτε να τηρείτε σταθερά την υπόσχεση σας για αφιέρωση του ελεύθερου χρόνο σας στο παιχνίδι με το παιδί. Μόνο έτσι, θα εδραιωθεί μια σχέση συνέπειας, εμπιστοσύνης και ασφάλειας.
Ακόμη και επιθετικές ή αντιδραστικές συμπεριφορές των παιδιών μπορεί να αλλάξουν δραματικά μετά την σταθερή καθημερινή ενασχόληση μαζί τους. Ίσως αυτό που του έλειπε, ήταν η προσοχή και η επαφή μαζί σας και απλώς συμπεριφερόταν έτσι γιατί δεν ήξερε άλλον τρόπο να εκφράσει αυτό που νιώθουν αυτό που αποζητούν.
Αν δεν έχετε καθόλου ελεύθερο διαθέσιμο χρόνο… αναθεωρήστε τις προτεραιότητές σας και εξοικονομήστε μερικά λεπτά της ώρας!
Όση κούραση και υποχρεώσεις υπάρχουν, η ημέρα θα έχει πάντοτε 24 ώρες… αλλά το κάθε βίωμα με τη μαμά και τον μπαμπά, θα πρωταγωνιστήσει αργότερα στις αναμνήσεις του.
___________________________________________________________________________________________________________________________
Επιμέλεια
Κιάρα Ελίνα
Ψυχολόγος / Ψυχοθεραπεύτρια / Ψυχοδραματίστρια / Συμβουλευτική Γονέων
Συνεργάτιδα του «Μια φορά κι έναν καιρό»
Ιδιοκτήτρια του Κέντρου Πρόληψης P.N.O.H.
(Psychology, Nutrition, Obesity, Health)
Συνδεθείτε μαζί της στο Facebook